Lachen met Kraftwerk

Laatst had ik één van mijn favorietste nichtjes op eetbezoek, ze woont sinds kort op kamers bij mij in de buurt. “Goh, wat veel platen, uncle Snoey,’ zei ze toen ze mijn domein betrad. Het klonk even als Roodkapje die grootmoeder tot aan de bedrand nadert, maar nee, Haar mond viel niet open van verbazing en in haar stem en blikken zocht ik vergeefs naar een spoortje van bewondering. Het was meer een feitelijke constatering van haar, zeg maar. Ook de modernste LP’s die ik vervolgens met enige bravoure op de platenspeler slingerde brachten bij haar nou niet bepaald een teken van herkenning teweeg. Dat wil zeggen: totdat ik vrij achteloos Trans Europa Express van Kraftwerk (uiteraard de Duitstalige versie, helemaal uit 1977) opzette. Ze keek even schuin omhoog als teken dat ze luisterde. ’Leuk!’ was haar even bondige als definitieve oordeel. ’Lijkt op Bas Bron,’ voegde ze eraan toe terwijl ze tegelijkertijd in de bietensalade begon te happen.

Een paar nummers later, we hadden toen net een goeie Albert Heijn-fles sjardonee pinoo opengetrokken, hikten we zowaar even van het lachen toen Kraftwerk alsmaar repeterend zong over “wir sind die Schaufensterpuppen,’ Die laatste twee lettergrepen klinken namelijk net alsof zanger Ralf Hütter ontzettend moet schijten, en er is natuurlijk niks wat meer op de lachspieren werkt dan andermans hoge nood. In mijn nopjes ging ik vervolgens haastig Kraftwerk’s single Das Model erbij zoeken. Dit nummer ken je vast wel, zei ik erbij. En ja, ze dacht van wel zei ze, en prompt zat ze dat nummer onder haar i-phone favorieten te spijkeren. Afijn, je begrijpt wel: mede dankzij Kraftwerk werd het een reuze gezellig avondje!

Toch was dit niet de allereerste muzikale ode aan Florian Schneider want dik 40 jaar eerder was David Bowie er al met zijn ‘V2 Schneider.’

Het is dat ik zo’n ontzettend drukbezet man ben maar eigenlijk moet ik nichtjelief nog steeds het filmpje nasturen van de Domtorenbeiaardier die Das Model een maandje ervoor op het Domkerkcarillon had gespeeld. Dat was bedoeld als eerbetoon aan de toen net overleden Florian Schneider, zoals bekend Kraftwerkmuzikant van het eerste uur. Of ‘muziekarbeider’ moet ik eigenlijk zeggen, want zo noemde hij zichzelf het liefst. Maar ach, nu doet dat niet meer terzake… now he’s riding the big Autobahn in the sky…

Je moet ook weten, de beiaardier is een Poolse gastarbeidster die puur voor haar werk naar is Utrecht getrokken. Als ze eenmaal hoog op haar speelstoel zit legt ze een bijna kinderlijk enthousiasme voor popmuziek en de hits van vroeger aan de dag. Ze draalt niet om dat daarboven in die achthoekige lantaarn uitbundig klingelend tot uiting te brengen. En dat met enige regelmaat want al een paar dagen na het heengaan van Florian hoorde ik Tutti Frutti kloksgewijs mijn zolderraampje binnensijpelen, alleen maar omdat Little Richard toen net het loodje had gelegd.

Al vanaf ‘Trans Europa Express’ had Kraftwerk de gewoonte om steeds twee versies van hun platen te laten verschijnen. In Duistland, Zwitserland en Oostenrijk verscheen de Duitstalige versie, terwijl de rest van de wereld (en dus om de een of andere reden ook Nederland) het doen moest met de Engelstalige versie.

Maar wat ik zeggen wou: wel curieus, die keuze voor Das Model van de beiaardier. Dat was namelijk nooit een hit in Nederland, het had slechts ooit in de tipparade gestaan. Ze had logischerwijs toch beter Autobahn, die enige écht grote Kraftwerk-hit uit 1974, kunnen spelen? Maar het antwoord daarop is nee natuurlijk. Autobahn lijkt me op een carillon onnaspeelbaar (is dat een woord?) en bovendien is Das Model bij uitstek een nummer dat zich daar WEL voor leent. Das Model heeft namelijk een kop, een staart en een middenstuk. Das Model heeft een intro, een couplet, een refrein, een brug en een solo. Jawohl, je kan zeker wel zeggen, Das Model is een klassieke popsong!

Dusdanig afwijkend was Das Model van het normale Kraftwerk-repertoire dat de band destijds twijfelde of ze het wel op hun ‘Der Mensch Machine’ LP moesten zetten. En daar hadden ze een punt want het melodierijke nummer detoneert behoorlijk met de andere vijf nummers die erop staan. Nummers als Metropolis en Neonlicht worden vooral gekenmerkt door een strak aangehouden monotonie en een droge electrobeat. Nummers die – en dat vind ik mooi- hetzelfde maagdelijke terrein exploreerden als waar Giorgio Moroder en Pete Belotte een paar honderd kilometer verderop in München in rondscharrelden. Ook tekstueel is Das Model behoorlijk eh… romantisch en traditioneel van aard. Het thema van seksuele aantrekkingskracht versus de onbereikbaarheid van het onderwerp van begeerte is al zo oud als de legende van de Lorelei.

De coverversie van Big Black uit ’87 bleek een reuzenbrok erkenning uit onverwachte hoek

Toen Der Mensch Machine in 1978 uitkwam, in de knalroodste hoes aller tijden, was Das Model de tweede singel die ervan getrokken werd (de eerste was ‘Die Robots‘). Aanvankelijk deed het plaatje weinig, noch in West-Duitsland noch daarbuiten. Maar een paar jaar later was het wel raak. Het nummer stond in ’81 op de B-kant van hun nieuwe single ‘Computer Love‘ en Engelse radio-dj’s begonnen die B-kant als idioten te draaien. Zonder twijfel was de tijdsgeest de band toen een stuk gunstiger gezind. Immers, punk was uitgeraasd en de bijbehorende zwervers-look bij het grofvuil gezet. Allerlei soorten Britse elektro waren in die zelfde tijd in opkomst, net zoals een meer gesoigneerd uiterlijk. De onderkoelde, Teutoonse, ja bijna steriele Kraftwerk presentatie paste daar wonderwel bij. Nadat The Model vervolgens als A-kant opnieuw werd uitgebracht (dus voor de derde keer in drie jaar tijd) wist het zowaar de eerste plaats van de Britse hitparade aan te tikken. Wederom een typisch voorbeeld van een liedje dat zijn tijd vooruit was!

Die Originalversion…

Je ziet wel, ik heb het hier bewust over Das Model, en liever niet over The Model. De Duitstalige versie kan mij namelijk oneindig meer bekoren dan de Engelstalige. Waar de Engelstalige tekst weinig subtiel en plat in het oor klinkt (okay, dat charmante Duitse accent maakt enigszins goed), daar is de Duitse tekst een wonder van schoonheid en poëzie. Ook zit er in Duitstalige tekst een kostelijke Insiderwitz verborgen die in de platte Engelstalige variant compleet verloren gaat. Lost in translation dus…Ik heb het over het tweede couplet. Vergelijk svp even mee:

Eerst in het Duits, eerste couplet: Sie ist ein Model und sie sieht gut aus / Ich nähme sie heut’ gerne mit zu mir nach Haus / Sie wirkt so kühl, an sie kommt niemand ‘ran / Doch vor der Kamera, da zeigt sie was sie kann. Tweede couplet: Sie trinkt in Nachtklubs immer Sekt (korrekt) / Und hat hier alle Männer abgecheckt / Im Scheinwerferlicht ihr junges Lächeln strahlt / Sie sieht gut aus, und Schönheit wird bezahlt.

Dan in het Engels, eerste couplet: She’s a model and she’s looking good / I’d like to take her home that’s understood / She plays hard to get, she smiles from time to time / It only takes a camera to change her mind, Tweede couplet: She’s going out tonight but drinking just champagne / And she has been checking nearly all the men / She’s playing her game and you can hear them say / She is looking good, for beauty we will pay.

Voel je ’m? Een opvallend verschil tussen de twee versies is verder dat het fotomodel in kwestie in de Duitstalige versie sekt drinkt en in de Engelstalige versie champagne. Nou ja, zeg! Ter verklaring pak ik het boek “I was a Robot” van ex-Kraftwerk electropercussionist Wolfgang Flür er effe bij. In dat boek doet hij een boekje open over zijn tijd in Kraftwerk, dat mooi samenviel met hun hoogtijdagen 1973-1987. Met name de twee oerleden Ralf Hütter en Florian Schneider neemt hij op de korrel. Tot aan het uitkomen van het boek slaagden zij er jarenlang in zich te verschuilen achter een streng bewaakt imago van musicerende robots die geen last leken te hebben van zoiets als menselijke emoties. Maar in werkelijkheid, zo schrijft Flür, waren zij ‘soft-spoken’ heren van (zeer) goede komaf die van de mooie dingen des levens hielden. En dat uitte zich niet alleen in het aanschaffen en besturen van flitsende bolides (de Mercedes 600 was het helemaal, naar het schijnt) en in het dragen van maatkleding en op maat gemaakte schoenen, maar ook op flaneren en cruisen, op dansen en sjansen waren ze dol.

De versie van het Balanescu Quartet. Het kenmerkende van een klassieke popsong is dat het altijd overeind blijft, of je er nou een reggae-, country-, surf-, of klassieke versie van maakt !

Na een avondje muziekarbeiten in de Kling Klang-studio bezochten de Kraftwerk-Jungs steevast de betere nachtclubs van Düsseldorf. Juist daar in die discotheken zagen ze een helder toekomstbeeld voor zich, een plek waar mens en machine zich onvoorwaardelijk aan elkaar overgeven en elkaar zonder wantrouwen liefdevol in de armen sluiten. De mechanisch voortgebrachte beat en het mechanisch meebewegende licht dat het volk aan het dansen zet en elkaar romantisch in de armen drijft, waarom zou je bang zijn voor die toekomst? Sterker nog, ze zagen hun gelijkheidsideaal erin verwezenlijkt. Oftewel ‘voor de luidsprekers van de discotheek is iedereen gelijk,’ zo meenden ze.

Maar behalve om er wat voor zich uit te filosoferen waren de Kraftwerkers ook in de disco om kippetjes te scoren. Meestal lukte zoiets prima want behalve dat de heren op en top handsome waren, hadden ze al in 1975 een uitgebreide Amerikaanse tournee gedaan en dat feit was in der Heimat niet onopgemerkt gebleven, de wereld lag aan hun voeten. Echter, in een van die discotheken kwamen ze op een goede dag ook het fotomodel Christa Becker tegen, en dat was er nou nèt eentje die zich naar verluidt niet zo makkelijk liet inpalmen. En je weet hoe dat gaat met trotse haantjes: die gaan als het ware een hardnekkige fascinatie voor zo’n onbereikbare stoot aan de dag leggen. En precies vanuit die geestesgesteldheid werd de tekst van Das Model geboren.

En dan nu de grap: een van de chique restaurants die de heren in die Altstadt van Düsseldorf frequenteerde, heette de Mora, gelegen in de Schneider-Wibbel Gasse. Ze waren daar vaste gast, de ober wist dan ook precies wat hun favoriete aperitiefje was. Deze ober had de eigenaardige gewoonte om hen bij binnenkomst te begroeten met zoiets als ‘Hallootjes, willen jullie Sekt? Korrekt!” Dat vonden de Kraftwerkers dusdanig grappig dat ze hem eens meesleepten naar de nabij gelegen Kling Klang studio. En zo kon het dus gebeuren dat we deze helaas naamloos gebleven ober in Das Model vol overgave ‘Korrekt!’ horen beamen wanneer het oer-Duitse drankje sekt te berde wordt gebracht. Ganz komisch! Sekt, het schijnt een karaktervol en subtiel mousserend drankje te zijn, een beetje zoals champagne maar dan lekkerder. Dus als mijn nichtje binnenkort weer langskomt ga ik dat drankje toch eens in huis halen.