Leren rouwen met Nick Cave
Het contrast kon niet groter gisteravond. Terwijl vrolijke Fransen zich in de avondzon op het Berlijnplein vermaakten met de Showman’s Fair, namen lieden die wat zwaarder op de hand zijn plaats in zaal 7 van de naastgelegen Cinemec bioscoop. Daar kwamen wij (veelal ongezond bleek en overwegend in zwart gekleed) bijeen voor de eerste voorstelling van Nick Cave’s One More Time With Feeling.
Het gaf een gevoel van saamhorigheid. Niet alleen doordat WIJ hier samenkwamen om het verdriet van Nick te delen (en omdat we nieuwsgierig waren naar zijn nieuwe plaat), maar ook door het idee dat tegelijkertijd in nog 649 bioscopen verspreid over de wereld óók een groep lijkbleke, veelal in het zwart gestoken gelijkgestemden naar dezelfde film zaten te kijken.
Want zo had Nick het bedacht. Met uitzondering van een voorproefje op het filmfestival van Venetië dinsdagavond, zou de film op deze avond in 650 bioscopen tegelijkertijd voor het eerst te zien zijn. Je kunt hem nu gewoon nog in de bioscoop zien en jij en ik weten dat de film binnenkort ook gewoon achter een betaalfilter of op dvd te bekijken is (en gelukkig maar!), maar dat deed niet af aan het gevoel dat wij ons eigen toch een beetje speciaal vonden.
One More Time With Feeling bleek niet zomaar een promofilm voor Nick’s zestiende langspeelplaat Skeleton Tree, die vandaag in de winkels en op Spotify ligt. One More Time… is een zeer persoonlijk document over rouw, de omvang van verdriet en de beperkingen van relativering.
Voor wie niet op de hoogte was: in de zomer van vorig jaar overleed Nick’s vijftienjarige zoon Arthur na een val van een rots bij Brighton. Er was lsd in het spel. One More Time… volgt Nick, zijn vrouw Susie en Nick’s bandleider en rechterhand Warren Ellis rond de opnamen van Skeleton Tree in de AIR Studios in Londen. Gesprekken met Nick, Susie en Warren wisselen een soort videoclips van nummers van de nieuwe plaat af.
De gesprekken met de hoofdpersonen geven een inzicht in hoe Nick en Susie met hun rouw omgaan. Ten tijde van de dood van zijn zoon was Nick al een tijdje bezig met voorbereiding en opnamen van de opvolger van zijn langspeelplaat Push The Sky Away uit 2013. Dat kwam in de zomer van 2015 natuurlijk helemaal stil te liggen. De dood van een dierbare relativeert immers alles. Het verandert je perspectief. Het maakt je letterlijk een ander persoon en verandert daardoor de manier waarop je muziek maakt.
Toch pakte Nick in het najaar van 2015 het werken aan zijn nieuwe plaat alweer op. Uit Nick’s film leren we dat gedisciplineerd blijven werken hem en Susie (zij ontwerpt en maakt jurken) helpt om hun verlies een beetje te hanteren. Werk leidt af en geeft tenminste structuur aan je dag. Het cliché wil dat het leven gewoon doorgaat, maar je moet het soms wel een handje helpen.
Het maken van de film zelf zorgde ook voor broodnodige structuur. One More Time… zit vast niet voor niets van het begin tot het einde vol met metafilmmomenten. We krijgen nadrukkelijk kijkjes achter de schermen van het maken van de film. De film begint bijvoorbeeld met een interview met Warren, waarbij de camera per ongeluk uit focus raakt, maar we – bij zwart beeld – op de geluidsband het onderonsje tussen de regisseur en de geïnterviewde blijven horen. Dat moment had makkelijk op de snijtafel kunnen sneuvelen, maar zit gewoon in de film. Daarna krijgen we een scene waarin Nick gelaten allerlei regieaanwijzingen ondergaat. En op allerlei andere momenten in de film worden we er steeds attent op gemaakt dat we weliswaar naar een film kijken, maar ook naar het maken van die film. Het maken van de film is blijkbaar even belangrijk als de film zelf. Het maken van de film (en de plaat) helpt bij de rouwverwerking. De weg is het doel.
Hoewel One More Time… over rouw, dood een oneindig verdriet gaat, is de film nergens sentimenteel. Het onderwerp “zoon op bizarre en gruwelijke wijze verongelukt” komt bijna niet direct aan de orde. Dat doet recht aan de bijna oneindige omvang en totale onbegrijpelijkheid van die gebeurtenis. Je kunt het niet overzien als je het niet zelf meemaakt. Stukje bij beetje krijg je een begin van idee wat het ondenkbare met je doet. Of beter: wat het met Nick doet, want rouw is natuurlijk persoonlijk en individueel.
Pas tegen het einde van de film valt de naam van Nick’s zoon en adresseert hij het onderwerp van zijn dood direct. Hij legt dan uit dat hij gruwt van het idee de dood van zijn zoon “een plekje” te moeten geven, zoals velen hem adviseren. Nick weigert zijn grote verdriet te verkleinen tot een spreuk aan de wand. Hij legt uit dat het hem hooguit lukt een denkbeeldige afzetting om zijn verdriet te zetten. Maar hoezeer hij ook probeert van die plek weg te komen, een onzichtbaar elastiek zorgt ervoor dat hij nooit ver uit de buurt raakt. Nick brengt verdriet, verlies en rouw beter onder woorden dan menig zelfhulpboekje. One More Time… is daarmee effectiever als lotgenotenfilm voor iedereen die met verlies te maken heeft (en uiteindelijk zijn we dat allemaal), dan als film voor fans van de muziek van Nick Cave.
Bij de aftiteling gingen de rillingen nog even over onze ruggen omdat Arthur en zijn dood dan letterlijk dichtbij komen. We horen Arthur Marianne Faithful’s Deep Water zingen (een privéopname), terwijl we beelden zien van de klif waar hij afgevallen is. Het leeglopen van de bioscoopzaal direct daarna had veel weg van het leeglopen van een crematorium. De borrel die Cinemec na afloop had georganiseerd paste precies in dat uitvaartplaatje. Alleen het verkoopkraamje van Velvet Music detoneerde.
