The Ex in dB’s, 20 september 2024

The Ex. Een instituut zegt men weleens terwijl men het petje afneemt. 45 jaar bestaan ze nu, en gedurende die tijd gaven ze duizenden concerten in (naar eigen zeggen) 45 landen. Hoogste tijd dus voor een nieuwe 45 toeren single! Tjaaa, onwillekeurig moet je dan even terugdenken aan hun begintijd. Uw razende reporter zal een van de weinige aanwezigen in het uitverkochte dB’s zijn die erbij was toen ze -piepjonge blagen met brutale wipneuzen nog- een van hun allereerste optredens gaven. Kafé de Baas in de Biltstraat was waar het gebeurde. Samen met The Lullabies en The Nixe voor hooguit een man of 45. Niet veel later zou de ep ‘Utreg Punx’ verschijnen en ook The Ex stond daarop. Het waren weliswaar Zaankanters maar destijds stonden ze eventjes te boek als een Utrechtse band omdat twee van hen op de School voor Journalistiek zaten, als ik ‘t goed heb.

Het mooie van de punktijd was de veelheid aan bands die enerzijds barstten van de goeie ideeën terwijl ze anderzijds de muzikale bagage misten om daar goed uiting aan te geven. Met (in de beste gevallen) als resultaat iets heel spannends en iets heel ontwapenends, en zoiets mogen we met terugwerkende kracht gerust ‘kunst’ noemen. Er resteren nog tal van platen uit die tijd waarop dat wringende contrast nog goed terug te horen is, en die anno 2024 nog steeds vitaal in de oren klinken. We hebben het dan bijvoorbeeld over bands als Wire, Crass, Swell Maps, The Fall, TV Personalities, Kleenex, Slits of Raincoats, niet toevallig allemaal Europees. Welbeschouwd zijn ook alle platen die The Ex sindsdien maakte hier een schoolvoorbeeld van. Snarenvirtuosen zijn het immers nooit geweest en de goeie ideeën, die waren er altijd wel.

Dames en heren, de band van deze avond stel ik graag even aan u voor: vooraan staan de drie gitaristen, een bassist is nergens te bekennen. Gezamenlijk brengen ze het Keith Richards-ideaal in de praktijk, ofwel dat je als toehoorder nooit precies hoort wie nou wat speelt. De Stones verwezenlijkten dat streven met de komst van Ronnie Wood en bij The Ex weten ze dit zelfs met zijn drieën voor mekaar te boksen. Links en rechts zien we Terrie en Andy staan, zij houden er een zeer ambachtelijke benadering op na. Hun gitaar behandelen ze meer als gereedschap dan als instrument. Bootwerkers, touwslagers, worstendraaiers, in die categorie mogen we ze indelen. ‘s Ochtends vroeg met een broodtrommeltje achterop naar je werk fietsen? Het is niet zo moeilijk om je voor te stellen dat ook The Ex zich aldus naar hun oefenruimte begeeft.

Frontstage staat Arnold, hij oogt en klinkt een stuk vriendelijker dan zijn voorganger GeitenWollen Sok. Het jong is gezegend met een goed gevoel voor melodie. Sinds zijn komst gaan achter alle weerbarstigheid in essentie steeds mooie liedjes schuil, en daarmee lijkt het Ex-mysterie deels ontrafeld. De andere sterke troef is Kat de drumster. Explosief als een Hezbollah-pieper kan ze bijzonder stuwend tekeer gaan. Met een drumlogica die erg afwijkt van het gangbare en die uiteindelijk hypnotiserend en repetitief is, werkt dat enorm verfrissend. Het is verleidelijk te denken dat zij met haar Duitse komaf bewust de motorik-drumbeats bij The Ex geïntroduceerd heeft, maar of dat ook klopt weet ik niet hoor. Ik bedoel, het kan ook gewoon rechtstreeks uit haar lijf vloeien, zonder vooropgezet plan.

*Terrie (de enige die er vanaf de begintijd bij is) en Arnold*

Toe opa, vertel nou verder! Nou, okay dan… een grote verdienste van The Ex is voorts dat zij het Do It Yourself-principe pionierden. Dus alles zelf doen, niet omdat het toevallig zo uitkomt maar eerder doelbewust strategisch ingezet, en vervolgens verheven tot levenshouding. Wikipedia zal het wel niet met me eens zijn maar het DIY-ethos is feitelijk een Brits-Nederlandse uitvinding. Immers dat venijnige mengsel van kraken en punken uit de vroege jaren ‘80 bracht een geheel nieuwe ‘anarchistische’ levensstijl voort. Het is het bekende verhaal en The Ex brengt het tot op de dag van vandaag in de praktijk: niks geen managers, platenmaatschappijen of roadies. Want waarom dingen uit handen geven als je het ook zelf kan? In Amerika was deze kijk op het leven geheel nieuw. Voor types als Steve Albini en Sonic Youth-gitarist Thurston Moore bleek het een blikopener van jewelste. In zijn memoires gaat Thurston Moore daar ook dieper op in (zie onderste afbeelding).

Op hun beurt nam The Ex veel van de muzikale vrijheden en verworvenheden van Sonic Youth over, en dat is ook in dB’s nog goed hoorbaar. Onnavolgbare wervelwindgitaarpartijen steevast eindigend in een onweerstaanbare groove en cadans, waardoor zelfs bij de kraste knarren de voetjes van de vloer gaan. Omdat hun nummers makkelijk de vijf minuten aantikken krijgen Ex-concerten zodoende al gauw iets groots en meeslepends mee. En dan is daar ook nog dat ondefinieerbare, iets wat ik gemakshalve maar typische Hollandse hoekigheid zal noemen… Ook hun podiumpresentatie is verfrissend in al zijn eenvoud: niks geen uitgekiende lichtshow of rookmachines, niks geen uitgestreken smoelen die achter ultra-coole zonnebrillen schuilgaan (hallo Sonic Youth!), maar eerder jongens-van-stavast die met open vizier het publiek tegemoet treden. Waarbij de puntjes van de tong er uitsteken en met blosjes op de wangen, compleet met onbedoeld kolderiek ogende dansjes. Ja mensen, het is 2024, de carrière van The Ex laat zich lezen als een oud-Hollands jongensboek. Leest allen De Avonturen Van De Jongens Van De Kameleon, aflevering 45…